2023 yılında Türkiye‘yi etkileyen deprem felaketi, merkezi yönetim bütçesinde ciddi bir açığa neden oldu. Aralık ayında bütçe dengesi, 842,5 milyar lira ile rekor seviyede açık vererek zorlu bir tabloya işaret etti. Kasım ayında zaten 75,6 milyar lira olan açık, Aralık ayında önemli ölçüde arttı.

Bu rekor açıkta etkili olan faktörlerden biri, Aralık ayındaki bütçe giderlerinin 1,39 trilyon liraya yükselmesi oldu. Aynı dönemde bütçe gelirleri ise 550 milyar lira olarak kaydedildi. Bu durum, bütçe dengesindeki açığın genişlemesine neden oldu.

Ocak-Aralık döneminde toplamda 6,59 trilyon lira bütçe gideri ve buna karşılık 5,21 trilyon lira bütçe geliri oluştu. Bu, bütçe açığının büyüklüğünü gösteren önemli bir gösterge.

Bütçe açığının milli gelire oranı 20 yılın zirvesinde

Orta Vadeli Program çerçevesinde yapılan Gayri Safi Yurtiçi Hasıla projeksiyonlarına göre, 2023 yılında bütçe açığının milli gelire oranı yüzde 5,4 olarak belirlendi. Bu oran, 2003 yılından bu yana kaydedilen en yüksek seviyedir.

Bu durum, bütçe açığının ekonominin ürettiği toplam değere oranının önemli bir artış gösterdiğini gösteriyor. Yüksek bütçe açığı oranı genellikle ekonomik dengesizlik ve mali sürdürülebilirlik konularına işaret edebilir.

OVP’nin bu projeksiyonları, ekonomik politikaların ve mali yönetimin kritik bir göstergesi olarak değerlendirilebilir.
Yüksek bütçe açığı oranları, genellikle mali disiplinsizlik, harcamalardaki artışlar, düşük gelir performansı veya ekonomik zorluklar gibi faktörlerle ilişkilendirilebilir.
Bu nedenle, ekonomi yönetimi tarafından alınan önlemler ve politika değişiklikleri, bu durumu düzeltme ve ekonomik istikrarı sağlama amacına yönelik olabilir.

Aralık bütçesinde yüklü transferler

Aralık bütçesinde dikkat çeken önemli bir unsur, ‘Sınıflandırmaya Girmeyen Diğer Kurum, İşletme ve Hane Halkına Yapılan Sermaye Transferleri’ başlığı altında gerçekleştirilen 632 milyar TL’lik yüklü transfer oldu. Bu, bütçe dengesindeki rekor açığın ana etkenlerinden biri olarak öne çıkıyor.

Ayrıca, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın 2023 bilançosundaki 800 milyar TL’lik eksi bakiye de dikkat çekici bir gelişme. Bankanın zararında, kur korumalı mevduat ödemelerinin etkisi olduğu belirtiliyor.
Yani, Merkez Bankası’nın döviz kurlarındaki dalgalanmalara karşı koruma amaçlı gerçekleştirdiği işlemler sonucunda oluşan zarar, mali tabloyu etkileyen önemli bir faktör olarak karşımıza çıkıyor.

Bu durumlar, ekonomik yönetimin ve Merkez Bankası’nın mali politikalarını ve işleyişini değerlendirme ihtiyacını ortaya koyabilir.
Özellikle kur riski yönetimi ve mali disiplin konularında daha dikkatli bir yaklaşımın önem kazandığı bir dönemde, bu gelişmeler ekonomik istikrar açısından üzerinde durulması gereken konular olarak öne çıkıyor.